ZAŠTITA VREDNOSTI EVROPSKE UNIJE U DRŽAVAMA ČLANICAMA KROZ MEHANIZAM SANKCIJA - DOMET I DEJSTVA ČLANA 7 UGOVORA O EVROPSKOJ UNIJI

Apstrakt

Politička dimenzija EU manifestuje se i kroz njenu utemeljenost na određenim (demokratskim) vrednostima koje moraju poštovati kako države članice tako i države koje to žele da postanu. EU je svojevrstan klub čiji članovi mogu biti samo države koje su uređene prema demokratskom modelu. U čl. 2 Ugovora o EU (UEU) kodifikovane su vrednosti koje su okosnice poželjnog demokratskog poretka: poštovanje ljudskog dostojanstva, sloboda, demokratija, jednakost, vladavina prava/pravna država i poštovanje ljudskih prava, uključujući i prava pripadnika manjina. Iako u EU važi pretpostavka da su njene države članice demokratske, odnosno da poštuju vrednosti iz čl. 2 UEU, u čl. 7 UEU je uspostavljen mehanizam kojim se u pravu EU institucionalizuje reakcija EU u slučajevima u kojima država članica krši vrednosti EU ili postoji opasnost od njihovog kršenja. Mehanizam uspostavljen u čl. 7 UEU koncipiran je kroz tri faze, odnosno tri instrumenta. U prvoj fazi EU može reagovati preventivno, u situacijama kada u državi članici postoji nedvosmislen rizik da država članica ozbiljno prekrši vrednosti iz čl. 2 UEU. U tom slučaju Savet donosi utvrđujuću odluku, ili eventualnu preporuku državi članici, u nameri da predupredi da država zaista i prekrši demokratske vrednosti. Druga faza mehanizma se aktivira onda kada država članica ozbiljno i uporno krši vrednosti EU. U ovom slučaju utvrđujuću odluku donosi Evropski savet. Na temelju takve odluke, Savet može doneti odluku kojom će dotičnoj državi suspendovati prava iz članstva u EU, što predstavlja treću fazu mehanizma iz čl. 7 UEU. Intervencija EU utemeljena u čl. 7 UEU je po svojoj suštini politička, jer se procena i odluka o kršenju vrednosti temelje na političkoj percepciji aktera koji su uključeni u postupak. Kroz čl. 7 UEU pravno je trasiran put za uticaj EU u sferu političkog koja se načelno smatra domenom državne suverenosti. Međutim, činjenica da mehanizam iz čl. 7 UEU do sada nikad nije aktiviran jasno pokazuje otpor država članica da svoj poredak otvore za takav vid delovanja EU.